Gedrag veranderen? Overtuiging veranderen!

Je kent het vast, je wilt iets anders gaan doen, maar het lukt niet. Het goede voornemen om nu echt te stoppen met snoepen, om vanaf deze week te beginnen met sporten, Om wat vaker bij je ouders langs te gaan, of whatever. Het blijkt nog niet zo makkelijk om je gedrag te veranderen. Soms lukt het niet eens om te beginnen, dan verzin je excuses om niet deze week te gaan sporten, maar komt het volgende week vast beter uit…. Of je begint wel, en dan doe je dat op een flinke portie wilskracht. In dit stuk leg ik uit hoe het komt dat het niet lukt en dat dat misschien wel aan een overtuiging van je ligt. Lees verder!

Veranderen op wilskracht.

Begrijp me niet verkeerd hoor, niks mis met wat wilskracht. Op de korte termijn bereik je daar soms mooie resultaten mee. Maar wilskracht heeft een keerzijde. Het heeft een beperkte houdbaarheidsduur. Wilskracht kost je energie. Het zit voor mij al een beetje in de term. Waartegen is die kracht van je wil nodig? Is die nodig omdat je van nature lui bent en anders nooit in de sportschool zal komen? Waarom heb je de kracht van je wil nodig om iets voor elkaar te krijgen?

En wat ligt er ten grondslag aan het verzinnen van smoesjes om te vergoelijken dat je niet naar de sportschool gaat? Of dat je deze week beter niet kunt stoppen met roken? Dat volgende week beter uitkomt. Of…?

Daarvoor moet je blik van naar-buiten naar binnen toe. Meestal zit er iets niet-helpends in hoe je naar jezelf kijkt. En dat blokkeert je verandering.

En als je weet dat er iets is in hoe je jezelf ziet dat niet helpt bij de gedragsverandering die je wilt, dan wordt het makkelijker. Er is een handige tool die hier inzicht in geeft. En diezelfde tool maakt het ook makkelijker om je gewenste verandering wél voor elkaar te krijgen. Om dit toe te lichten neem ik je even mee in de logische niveaus van Robert Dilts

Logische Niveau’s

Wetenschapper en filosoof Gregory Bateson ontwierp in de jaren 70 een model dat hij de Neuro-Logische Niveau’s noemde. Het model diende om de verschillende niveau’s waarop we de wereld bezien te verhelderen. Robert Dilts, internationaal expert in leiderschaps- en verandermanagement bouwde voort op dit model en gaf inzicht in hoe je het model kunt inzetten om verandering te begrijpen en te bewerkstelligen.

Het uitgangspunt van het model is dat er 6 tot 7 verschillende levels zijn in hoe we onszelf en de wereld kunnen bezien. Op het laagste niveau gaat het om je omgeving, datgene wat zich buiten jou afspeelt. Op het hoogste niveau gaat het over jouw missie.

Wat Dilts veronderstelde was dat een verandering op een hoger niveau altijd een effect zou sorteren op een lager gelegen niveau. Een verandering op een lager niveau kan, maar hoeft geen, verandering op een hoger niveau te betekenen.

Laten we eens kijken naar het model.

De 7 logische niveau’s

1. Omgeving. Dit niveau gaat over waar, met wie, wanneer. Om kort te gaan: alle zaken buiten jezelf, de omgeving waarin je je bevindt. Deze kan je gedrag beïnvloeden, maar dit hoeft niet zo te zijn.
2. Gedrag. Dit niveau gaat over het ‘wat?’ Welke gedrag laat je zien? Wat doe je?
3. Vaardigheden/Capaciteiten. Dit niveau gaat over wat je kunt? Wat heb je geleerd? Wat behoort tot je fysieke mogelijkheden? En als je iets anders wilt, heb je daar de vaardigheden al voor of moet je wellicht iets bijleren/afleren? Dit niveau gaat ook over het ‘hoe’.
4. Overtuigingen. Dit niveau gaat over al die zaken die je zeker denkt te weten over jezelf en over de wereld om je heen. Wat geloof je over jezelf? Wat geloof je over anderen?
5. Waarden. Dit niveau wordt soms samengenomen met het vorige niveau, overtuigingen. Het gaat over de de normen en waarden die je hanteert, waar je (bewust of onbewust) achter staat. En deze bepalen vervolgens natuurlijk weer je overtuigingen.
6. Identiteit. Dit niveau gaat over jou. Wat is er uniek aan jou? Wat maakt jou jou en niet iemand anders? Als je heel helder bent over je eigen identiteit dan zal dit onvermijdelijk doorwerken naar alle niveau’s eronder. Sommige keuzes zullen bij je passen, anderen niet, maar je zult nauwelijks meer twijfelen.
7. Spiritualiteit/Missie. Dit niveau gaat over wat jouw bijdrage aan het grotere geheel is. Of anders geformuleerd; hoe jij je verhoudt tot het grotere.

Een voorbeeld

Als je kijkt naar een verandering die je graag wilt bereiken, kan dit een handige tool zijn. Laten we het houden bij ons eenvoudige voorbeeld van meer willen sporten en dit toch niet doen. Ik geef een paar voorbeelden van wat je zou kunnen denken hierover. Bijvoorbeeld:

• ‘De tijden van de gym komen me nooit uit./ Ik heb geen tijd om te sporten.’ Dit argument zit op Omgevingsniveau en speelt zich buiten jezelf af. Als je hieraan blijft vasthouden zul je waarschijnlijk nooit gaan sporten. Het zóu kunnen dat dit argument waar is, en dat je wel gaat sporten als de tijden beter uitkomen. De kans is groot dat het niet zoveel uitmaakt en dat je beter een niveau hoger kunt kijken waarom die tijden zo belangrijk zijn. Als je bijvoorbeeld je beeld van wat sporten is en van jezelf als sporter kunt bijstellen, kan het zijn dat het tijdsargument er niet meer toedoet. ‘Ik heb weinig tijd, ik doe ‘s morgens 15 minuten yoga via youtube en 2x per week loopt ik 20 minuten hard’. Voilá! Zie je dat ook de mogelijkheden om op omgevingsniveau in te grijpen heel beperkt zijn? Je zit al snel vast, er zijn geen andere tijden, er is geen andere sportschool in de buurt, etc.
• ‘Ik kan dat niet zo goed, die klasjes met bewegen enzo.’ Dit argument zit op vaardigheidsniveau. Je kunt je afvragen of je niet gewoon in staat bent om het te leren. Dan kijk je naar een oplossing die ook op vaardigheidsniveau zit. We kunnen ook één niveau hoger; mogelijk zie je jezelf als iemand die dat niet zal kunnen leren, dan zit je meer op overtuigingenniveau. Je zou jezelf kunnen afvragen van wie je iets goed moet kunnen of waarom je bij die overtuiging bent gekomen. 
• ‘Ik ben gewoon geen sporter.’ Identiteitsniveau. Als je van jezelf gelooft dat je ‘gewoon geen sporter’ bent, dan zul je dus nooit gaan sporten. Meestal zijn de ideeën die je over jezelf hebt op overtuigingsniveau en identiteitsniveau goed verankerd. Daar leef je al je hele leven naar. Daar kan coaching effectief zijn. Maar mogelijk helpen de volgende vragen ook: Wat versta ik onder een sporter/welk beeld heb ik over sporten? Waar heb ik dat geleerd dat ik geen sporter zou zijn? Klopt dat beeld? Aan welke eisen moet ik voldoen als ik mezelf wel een sporter wil noemen? Is dat reeël?

Mijn ervaring is dat het hard werken is om op wilskracht een verandering voor elkaar te krijgen. Zodra ik bij een cliënt merk dat dit zo is, is dit een signaal dat we op het verkeerde niveau bezig zijn. Zodra er op identitieitsniveau of overtuigingsniveau iets is verandert, verandert alles op de niveau’s eronder ook. En zie je jezelf de dingen opeens anders doen, moeiteloos. Dat je niet eens meer doorhebt dat dit een issue was een tijdje geleden!

Een methodiek op identiteitsniveau waarmee je hier heel snel mooie resultaten kunt bereiken is Voice Dialogue. Voice Dialogue gaat uit van sterke kanten van onszelf die we makkelijk laten zien. Dat is dus van alles op overtuigings- en identiteitsniveau. Aan de keerzijde daarvan zitten kanten van onszelf die we niet makkelijk laten zien, of waartoe we niet goed toegang hebben. Als je daar wel toegang toe krijgt, of deze kanten wel mag laten zien, dan worden veranderingen moeiteloos. Dan heb je nieuwe overtuigingen en nieuwe kanten van je identiteit toegevoegd. Keertje meemaken? Kijk hier voor het aanbod.

Laat je weten wat je hieraan had?